Ιστορίας

Με αφορμή τη συμπλήρωση των 100 χρόνων από την Καταστροφή της Σμύρνης, όταν η ανθηρή μητρόπολη, το σημερινό Ισμίρ, διαλύθηκε ολοσχερώς και δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους, αλλά και τα 200 χρόνια από τη Σφαγή της Χίου, ο διακεκριμένος συγγραφέας και δημοσιογράφος Lutz C. Kleveman κάνει ένα οδοιπορικό, επί έναν ολόκληρο χρόνο, στα ελληνικά νησιά και στη Σμύρνη, που καταλήγει να μετατραπεί σ’ ένα ταξίδι στον χρόνο. Μεταφερόμαστε στη Χίο στο τέλος του 18ου αιώνα και παρακολουθούμε τα γεγονότα που οδήγησαν στον εξανδραποδισμό του πληθυσμού της, καθώς και στο προσφυγικό κύμα προς τα υπόλοιπα νησιά του Αιγαίου. Στη συνέχεια περνάμε απέναντι στα παράλια της Μικράς Ασίας και την κοσμοπολίτικη Σμύρνη, τότε που ζούσαν ειρηνικά εκεί Έλληνες, Τούρκοι, Εβραίοι, Αρμένιοι, Ευρωπαίοι και Αμερικανοί, και ξαναζωντανεύουν μπρος στα μάτια μας οι εξελίξεις που είχαν ως τελικό αποτέλεσμα την Καταστροφή του 1922. Το συνταρακτικό αυτό γεγονός και τη λήξη του Ελληνοτουρκικού Πολέμου διαδέχτηκε η ανταλλαγή πληθυσμών, κατά την οποία σχεδόν δύο εκατομμύρια χριστιανοί και μουσουλμάνοι αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τις εστίες τους· αυτή η ανταλλαγή αποτέλεσε το πρότυπο για όλες τις εθνοκαθάρσεις του 20ού αιώνα. Με βάση τις μαρτυρίες των ανθρώπων που συναντά και την επιτόπια έρευνά του, ο συγγραφέας αναζητά το νήμα της Ιστορίας που συνδέει το παρελθόν με το παρόν αλλά και τις μετακινήσεις των πληθυσμών στο Αιγαίο, οι οποίες δείχνουν να μην έχουν τέλος…

WHY ANCIENT GREECE is written for the general reader who wishes to understand the birth and development of democracy, and its influence on modern government. It presents a fresh, innovative and often unorthodox view, using new economic and political theory and methodology to explain how and why democracy emerged when it did, the conditions that shaped it, and the values it inspired. From the birth of the city-state and the evolution of the hoplite soldier and the phalanx, to the rise of Athenian democracy, the author traces the origins of such essential issues as public choice, civic and human rights, and the world’s first social contract. Taking the reader on a tour of democracy as reinvented by medieval Switzerland, the maritime Dutch Republic, 17th-century England, and America and France in the throes of revolution, Kyriazis ends with a short guide to today’s Greece for visitors who wish to experience its enduring democratic history.

Το 431 π.Χ. η αντιπαλότητα μεταξύ Αθήνας και Σπάρτης που σιγόβραζε από καιρό ξέσπασε και οι δύο πόλεις-κράτη συγκρούστηκαν σε μια πάλη ζωής και θανάτου. Ο πόλεμος εξαπλώθηκε σε ολόκληρο τον ελληνικό κόσμο και οι σφαγές που ακολούθησαν δεν είχαν προηγούμενο στην αρχαία Ελλάδα. Πολλές πόλεις καταστράφηκαν, χιλιάδες άνδρες σκοτώθηκαν, γυναίκες και παιδιά υποδουλώθηκαν. Πολλοί πιστεύουν πως ο πόλεμος έληξε με την ήττα του αθηναϊκού ναυτικού το 405 π.Χ. και την ακόλουθη συνθηκολόγηση της Αθήνας, όμως οι μάχες στην Ελλάδα συνεχίστηκαν για πολλές δεκαετίες. Η εξουσία της Σπάρτης αμφισβητήθηκε στον Κορινθιακό Πόλεμο (395-387 π.Χ.), όταν οι Αθηναίοι συνέπραξαν με τους πρώην συμμάχους της Σπάρτης εναντίον της. Ο πόλεμος τελείωσε οριστικά το 371 π.Χ., όταν το επίλεκτο θηβαϊκό πεζικό συνέτριψε τη σπαρτιατική στρατιωτική υπεροχή. Η πλούσια αφήγηση της Τζένιφερ Τ. Ρόμπερτς ρίχνει φως σε αυτή τη διάσημη σύρραξη, ξεκινώντας από τα αίτια του πολέμου και φτάνοντας στη νίκη της Θήβας στα Λεύκτρα. Παρά τις πικρές οδύνες και την εμφύλια διαμάχη που προκάλεσε ο Πελοποννησιακός Πόλεμος, παραμένει μέχρι και σήμερα μια συναρπαστική διήγηση μηχανορραφιών και αντι-μηχανορραφιών, δολοφονιών και ψεμάτων, συναρπαστικών ναυμαχιών και απεγνωσμένων πεζοποριών, και, ίσως, όπως είχε ελπίσει ο πρώτος ιστορικός του πολέμου, ο Θουκυδίδης, μαθημάτων για το μέλλον. Η Ρόμπερτς μελετά επίσης τον αντίκτυπο του πολέμου στην πολιτιστική ζωή της Ελλάδας, συμπεριλαμβανομένων των σπουδαίων αριστουργημάτων της τραγωδίας και της κωμωδίας, καθώς και το πιο διάσημο από όλα τα συμβάντα, τη δίκη και εκτέλεση του Σωκράτη. Το βιβλίο ΑΘΗΝΑ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΣΠΑΡΤΗΣ, ένα συγκλονιστικό και προσιτό αφήγημα μιας από τις πιο φημισμένες συγκρούσεις της αρχαιότητας, επιβάλλεται να διαβαστεί από όλους τους λάτρεις της αρχαίας Ιστορίας.

Μια επική αφήγηση έξι αιώνων αθηναϊκής ιστορίας, από τον 4ο αιώνα π.Χ. έως τον 2ο αιώνα μ.Χ. Η εξέλιξη της πόλης και το αποτύπωμά της στον ελληνιστικό και τον ρωμαϊκό κόσμο. Αυτό το βιβλίο αφορά μια μακρά περίοδο της ιστορίας της Αθήνας που θεωρείται συνήθως αλλά λανθασμένα εποχή παρακμής και πτώσης μετά το μεγαλείο της κατά τους κλασικούς χρόνους. Τότε η Αθήνα ήταν αυτοκρατορική δύναμη με τρομερό στόλο, είχε ισχυρή οικονομία, περήφανη ιστορία, ανθούσα πνευματική, καλλιτεχνική και φιλολογική ζωή και οι Αθηναίοι ζούσαν υπό μια δημοκρατία η οποία τους καθιστούσε κυρίαρχους ως κράτος. Ο Περικλής ισχυριζόταν ότι η Αθήνα ήταν μια πόλη την οποία ήθελαν να μιμηθούν οι πάντες. Όμως, το 338, όταν ο Φίλιππος Β΄ της Μακεδονίας επέβαλε την ηγεμονία του στην Ελλάδα, αυτή η ζωή άλλαξε για πάντα. Οι Έλληνες υποχρεώθηκαν να υποστούν τη μακεδονική εξουσία για σχεδόν δύο αιώνες, μέχρι να επιβάλει την κυριαρχία της στην Ελλάδα η νέα δύναμη του μεσογειακού κόσμου, η Ρώμη. Η συνηθισμένη άποψη για την Αθήνα υπό τη μακεδονική και τη ρωμαϊκή κυριαρχία είναι εκείνη μιας πόλης που ήταν η σκιά του προηγούμενου εαυτού της, με τη δημοκρατία της να έχει υποβαθμιστεί σε μια καρικατούρα, την οικονομία της σε παρακμή, τη στρατιωτική ικανότητά της να μην υπάρχει πια, και υπό τους Ρωμαίους αφέντες της να έχει μετατραπεί σε επαρχιακή πόλη. Όμως αυτή η υποβαθμισμένη εικόνα έρχεται σε αντίθεση με την πραγματικότητα. Όπως θα καταδείξει το ανά χείρας βιβλίο, η μεταγενέστερη Αθήνα απείχε πολύ από το να είναι ένα υστερόγραφο της κλασικής προκατόχου της. Εξακολουθούσε να είναι μια ζωντανή πόλη που ασκούσε επιρροή, ο λαός της παρέμενε όπως πάντα ανθεκτικός, φθάνοντας στο σημείο ακόμη και να πολεμήσει εναντίον των Μακεδόνων και των Ρωμαίων κυριάρχων, ενώ ο κλασικός εαυτός της επιβίωνε στη φιλολογία και τη σκέψη.

Σκοπός αυτού του βιβλίου είναι να επιστρέψει στις απαρχές του Εθνικού Διχασμού και να αναδείξει το πολιτικό και ιδεολογικό στίγμα των δύο παρατάξεων. Το βάθος και η ένταση του εθνικού σχίσματος οφείλονταν σε εσωτερικές εκκρεμοτήτες που αποτελούσαν κληρονομιά του στρατιωτικού κινήματος του 1909, αλλά κυρίως σε γεωπολιτικές πιέσεις τις οποίες δεν κατόρθωσε να διαχειριστεί η ελληνική πολιτική τάξη. Οι κοινωνικές και περιφερειακές διαστάσεις του Εθνικού Διχασμού δεν ήταν προδιαγεγραμμένες. Το σχίσμα δεν οφειλόταν σε δομικούς περιορισμούς ταξικής, ή άλλης, φύσης αλλά στην πορεία και τη δυναμική των γεγονότων από το 1915 έως το 1918. Η παγίωση του σχίσματος από το 1922 και μετά, και η συνύφανσή του με συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες και περιφέρειες, όπως η Παλαιά Ελλάδα και οι Νέες Χώρες, οι γηγενείς και οι πρόσφυγες, οφειλόταν στην εσφαλμένη διαχείριση της Μικρασιατικής καταστροφής, δηλαδή την εκτέλεση των Έξι, και στις συνεχείς στρατιωτικές επεμβάσεις. Αυτές ήταν συνδεδεμένες με το Διχασμό και τον διαιώνιζαν. Υποδήλωναν την έλλειψη συμφωνίας για τους κανόνες του παιχνιδιού και την ύπαρξη κατεστημένων συμφερόντων για τη συνέχιση του σχίσματος και του φαύλου κύκλου εκδίκησης και αντεκδίκησης. Κατ’ αυτό τον τρόπο η φυσιολογική διαφοροποίηση μεταξύ μιας συντηρητικής και μιας φιλελεύθερης μεταρρυθμιστικής μερίδας, που συναντάται σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, εξελίχθηκε σε μια εικοσαετή διαμάχη χωρίς συνταγματικά και πολιτικά όρια. Με τρόπο ευσύνοπτο και περιεκτικό, ο Σωτήρης Ριζάς περιγράφει μια εποχή που στιγμάτισε την ιστορία της Ελλάδας και είχε συνέπειες που έγιναν αισθητές για δεκαετίες.

Γιατί έχει σημασία ο Όμηρος; Τα έπη του μπορούν ακόμη και σήμερα να μας μιλήσουν για τον ρόλο της μοίρας στη ζωή, για τη σκληρότητα, για την ανθρωπότητα και τις αδυναμίες της, αλλά το γιατί παραμένει μυστήριο. Πώς μπορεί κάτι τόσο μακρινό να είναι οικείο; Ο Άνταμ Νίκολσον εξηγεί γιατί αυτά τα αρχαία ποιήματα έχουν τόσα να πουν για το τι σημαίνει να είσαι άνθρωπος, να αγαπάς, να χάνεις, να γερνάς και να πεθαίνεις. Το βιβλίο του είναι ένα ταξίδι στο παρελθόν μέσα από τις παλαιότερες ιστορίες που έχουν διασωθεί - την Ιλιάδα και την Οδύσσεια. Γινόμαστε μάρτυρες ενός δείπνου στο Παρίσι του 19ου αιώνα που προκάλεσε έριδες και παρακολουθούμε τον Κητς να βρίσκει στην ομηρική μετάφραση του Τσάπμαν την έμπνευση να ταξιδέψει στα «βασίλεια του χρυσού». Πηγαίνουμε στη Βοσνία τη δεκαετία του 1930, παρέα με τον Μίλμαν Πάρι, τον «θεό» των ομηρικών σπουδών∙ ταξιδεύουμε στην Ισπανία για να επισκεφθούμε την πιθανή είσοδο στον Άδη∙ φτάνουμε μέχρι την Τροία, την Ουκρανία, τη Συρία και τα νησιά της Μεσογείου∙ και βιώνουμε την πιο αρχαία εμπειρία, εκείνη της ανοιχτής θάλασσας, σε νηνεμία και τρικυμία. Μιλώντας για πατεράδες και γιους, για άντρες και για γυναίκες, για την αναγκαιότητα της αγάπης και τη βιαιότητα των πολεμιστών, για την ειρήνη και τον πόλεμο, για τα νιάτα και τα γηρατειά, ο Όμηρος είναι η φωνή της Ευρώπης, σκοτεινή σαν τη μαυροδάφνη και λαμπερά ζωντανή όσο ποτέ.

Στις 28 Οκτωβρίου του 1940, ο Πρωθυπουργός Ιωάννης Μεταξάς είπε «ΟΧΙ» στο προκλητικό τελεσίγραφο του Μουσολίνι∙ έτσι οι ιταλικές δυνάμεις εισέβαλαν στην Ελλάδα μέσω της Αλβανίας. Η επίθεση αυτή ήταν αποτέλεσμα της επιθυμίας του Μουσολίνι να πετύχει μια εύκολη νίκη ώστε να ανταγωνιστεί τον Χίτλερ, που κατέκτησε τάχιστα τη Γαλλία. Θεωρητικά ο ελληνικός στρατός δεν είχε τον κατάλληλο εξοπλισμό ούτε ήταν προετοιμασμένος για μια τέτοια σύγκρουση, όμως ο Μουσολίνι είχε υποτιμήσει την αποφασιστικότητα των φαντάρων που πολεμούσαν για την πατρίδα τους. Μέσα σε μερικές εβδομάδες η ιταλική στρατιά αναγκάστηκε να οπισθοχωρήσει, και οι Έλληνες μπήκαν στην Αλβανία. Την ίδια κατάληξη είχε και η νέα ιταλική επίθεση τον Μάρτιο του 1941, με αποτέλεσμα να επέμβει ο Χίτλερ για να σώσει τον σύμμαχό του. Οι Γερμανοί εισέβαλαν στην Ελλάδα μέσω της Βουλγαρίας στις 6 Απριλίου. Οι Έλληνες, με τη βοήθεια των βρετανικών δυνάμεων, αντιστάθηκαν σε έδαφος, θάλασσα και αέρα, αλλά κατατροπώθηκαν από τον κατά πολύ ανώτερο γερμανικό στρατό. Παρά την ύστατη προσπάθεια των Αυστραλών και Νεοζηλανδών στρατιωτών στο στενό των Θερμοπυλών, η Αθήνα έπεσε στις 27 Απριλίου και οι Βρετανοί απέσυραν 50.000 στρατιώτες από την Κρήτη. Ο Τζον Καρ, μέσα από το εξαιρετικό αυτό χρονικό της άμυνας της Ελλάδας, χωρίς να υποτιμά τη βρετανική βοήθεια, βασίζεται σε ελληνικές πηγές και δίνει έμφαση στις μάχες μέχρι θυσίας των Ελλήνων και στη συμμετοχή τους στον αγώνα κατά του φασισμού.

Για περισσότερα από 3.000 χρόνια, η Μεσόγειος υπήρξε ένα από τα πιο σημαντικά κέντρα του παγκόσμιου πολιτισμού. Από την εποχή της Τροίας μέχρι και τα μέσα του 19ου αιώνα, η ανθρώπινη δράση στην περιοχή της Μεσογείου έχει παίξει καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της παγκόσμιας ιστορίας. Η ΜΕΓΑΛΗ ΘΑΛΑΣΣΑ του Ντέιβιντ Αμπουλάφια είναι η πρώτη πλήρης ιστορική μελέτη για τη διαχρονική περιπέτεια των λαών της Μεσογείου από την εποχή της ανέγερσης του μυστηριώδους ναού στη Μάλτα γύρω στο 3.500 π.Χ. μέχρι και την πρόσφατη, εκ νέου επινόηση των μεσογειακών ακτών ως τουριστικού προορισμού. Ο Αμπουλάφια περιγράφει εκείνες τις πόλεις οι οποίες άσκησαν ιδιαίτερη επίδραση ή ταυτίστηκαν με συγκεκριμένες ιστορικές περιόδους - πόλεις όπως η Αλεξάνδρεια, η Βενετία και η Θεσσαλονίκη. Αποδίδει την ακμή τους στην ικανότητά τους να γίνονται κέντρα συνύπαρξης πολλών διαφορετικών λαών, θρησκευμάτων και εθνικών ταυτοτήτων. Επιπλέον, παρουσιάζει την ιστορία συγκεκριμένων πληθυσμών καθώς και προσωπικοτήτων, οι οποίες προσδίδουν ζωντάνια και αμεσότητα στις ευρύτερες εξελίξεις που αναφέρονται στο βιβλίο - λόγου χάρη οι Μουσουλμάνοι και οι Εβραίοι προσκυνητές που κατευθύνονταν ανατολικά, ξεκινώντας από την Ισπανία του 12ου αιώνα, βασιλείς της Σικελίας, Οθωμανοί σουλτάνοι και ναύαρχοι από τη Βρετανία, τη Γαλλία και την τσαρική Ρωσία. Η ΜΕΓΑΛΗ ΘΑΛΑΣΣΑ απλώνεται σε όλη την ιδιόμορφη έκταση της Μεσογείου, από το Γιβραλτάρ μέχρι τη Συρία, από τη Γένοβα μέχρι την Τυνησία, δίνοντας έμφαση στη σύγκρουση και την αντίθεση, εθνική, γλωσσική, θρησκευτική και πολιτική. Έτσι, χαρτογραφεί τον τρόπο με τον οποίο η Μεσόγειος έγινε «πιθανόν ο πιο κατάλληλος χώρος για αλληλεπίδραση πολιτισμών και λαών σε ολόκληρο τον πλανήτη».

Η Ευρώπη υπήρξε για δύο χιλιετίες για μια εξαιρετικά επιτυχημένη ήπειρος. Σε αυτό το εκπληκτικό νέο του βιβλίο, ο Σάιμον Τζένκινς αφηγείται την ιστορία της εξέλιξής της από ένα πεδίο μάχης πολεμοχαρών φυλών σε έναν χώρο ειρήνης, πλούτου και ελευθερίας – μια ιστορία που ξεκινάει από την αρχαία Ελλάδα και τη Ρώμη, περνάει από τον Μεσαίωνα, την Αναγέννηση και τη Γαλλική Επανάσταση, φτάνει στους δύο Παγκόσμιους Πολέμους και καταλήγει στο σήμερα. Ο Τζένκινς αναφέρεται σε διάφορες προσωπικότητες, από τον Ιούλιο Καίσαρα και τη Ζαν ντ’ Αρκ μέχρι τον Ουέλινγκτον και την Άνγκελα Μέρκελ, και από τον Αριστοτέλη μέχρι τον Σαίξπηρ και τον Πικάσο. Επικεντρώνεται σε ποικίλα θέματα, από τις νεανικές φιλοδοξίες και τις θρησκευτικές συγκρούσεις μέχρι τους γεωγραφικούς περιορισμούς και τις εισβολές, και τα ενώνει όλα αυτά σε μια αφήγηση με χρονολογική σειρά, γεμάτη κύρος αλλά και προσωπικό χρώμα. Η Ευρώπη, παρά τις συνεχείς αναταράξεις, έχει αφήσει ένα ανεξίτηλο σημάδι στον κόσμο. Πώς κατάφερε μια τόσο μικρή ήπειρος να γίνει τόσο δυνατή; Πώς όλες αυτές οι χερσόνησοι και τα νησιά πέτυχαν με τον καιρό να αναπτύξουν συλλογική συνείδηση; Πώς η διπλωματία κατέληξε τόσο συχνά σε λουτρό αίματος και ποιες είναι οι συνέπειες αυτού σήμερα; Παρ’ όλη τη σημαίνουσα θέση της Ευρώπης στην πολιτική, στην οικονομία και στον πολιτισμό, μέχρι τώρα δεν είχε γραφτεί κάποιο συνοπτικό βιβλίο για να πει την ιστορία της. Το πορτρέτο που σκιαγραφεί ο Τζένκινς δε θα μπορούσε να είναι πιο επίκαιρο – ή πιο αριστουργηματικό.

Στα χρόνια της μακράς δουλείας έγινε μια πνευματική και εθνική ζύμωση στα ευρύτερα λαϊκά στρώματα και όχι μόνο σε μια «ελίτ», όπως στους τελευταίους βυζαντινούς αιώνες: μια μεταστοιχείωση της εσωτερικής δομής, έτσι που με αργούς ρυθμούς να συντελεστεί η εθνική αυτογνωσία, που δεν πρόφτασε να ολοκληρωθεί στα χρόνια των Παλαιολόγων. Το Ρωμαίος/Ρωμηός ή Ρωμιός άρχισε σταδιακά να υποδηλώνει όχι γενικά τον υπόδουλο ορθόδοξο χριστιανό, αλλ’ ειδικά τον υπόδουλο χριστιανό Έλληνα ή ελληνόφωνο. Κι επειδή το Ρωμηός/Ρωμιός υποδήλωνε γενικά τον υποτεταγμένο, άρχισε, ως αντίδραση στην υποταγή, υπό την επίδραση των Ελλήνων της Δύσης (και όχι μόνο από Διαφωτισμού κι εντεύθεν) να χρησιμοποιείται ο όρος Έλλην που υπερίσχυσε του διεθνοποιημένου Γραικός. Επιπροσθέτως, μέσα στον θερμολέβητα της δουλείας διαμορφώνεται ένας τύπος Έλληνος –και δεν είναι ο μόνος–, που το πνεύμα του είναι στη Δύση και η ψυχή του στην Ανατολή.

Στο έργο "Κύρου Ανάβασις", την πρώτη μαρτυρία στρατιωτικής εκστρατείας, ο Ξενοφών αφηγήθηκε πώς, εν έτει 401 πΧ, μια ομάδα Ελλήνων μισθοφόρων ταξίδεψε ανατολικά για να πολεμήσει κάτω από τις διαταγές του Πέρση πρίγκιπα Κύρου του Νεότερου, στην προσπάθειά του να αρπάξει το θρόνο από τον αδελφό του Αρταξέρξη Β'. Στο συναρπαστικό αυτό έργο της Δυτικής στρατιωτικής ιστορίας, ο Γουότερφιλντ μιλάει για ό,τι δεν είχε ειπωθεί ποτέ στην αφήγηση του Ξενοφώντα: για τη βιαιότητα των αρχαίων μαχών, τις ζωές των Ελλήνων και των Περσών στρατιωτών, καθώς και θέματα πολιτικής, ιστορικής και προσωπικής φύσεως. Το αποτέλεσμα είναι μια πλήρη και ολοκληρωμένη εκδοχή της εκστρατείας του Κύρου και της οπισθοχώρησης των Ελλήνων, μια πολύ ενδιαφέρουσα οπτική μιας κρίσιμης χρονικής στιγμής στην ιστορία που μπορεί να μας πει πολλά για την παρούσα κατάσταση στη Μέση Ανατολή.

«φιλοσοφία γὰρ ἐστιν παλαιοτάτη τε καὶ πλείστη τῶν Ἑλλήνων ἐν Κρήτῃ τε καὶ ἐν Λακεδαίμονι, καὶ σοφισταὶ πλεῖστοι γῆς ἐκεῖ εἰσιν» «Από τις ελληνικές χώρες, η φιλοσοφία πρωτοφάνηκε στην Κρήτη και στη Σπάρτη και εκεί είναι περισσότερο απλωμένη· σε κανένα άλλο μέρος του κόσμου δε βρίσκονται τόσοι δάσκαλοι της φιλοσοφίας όσοι εκεί». [Πλάτωνα: «Πρωταγόρας»] «Λακεδαιμόνιοι ἐλεύθεροι γὰρ ἐόντες οὐ πάντα ἐλεύθεροι εἰσί· ἔπεστι γὰρ σφι δεσπότης νόμος, τὸν ὑποδειμαίνουσι πολλῷ ἔτι μᾶλλον ἢ οἱ σοὶ σέ» «Οι Σπαρτιάτες είναι ελεύθεροι, αλλά όχι για όλα. Δεσπότης (αφεντικό) τους είναι ο “νόμος”, τον οποίο φοβούνται πιο πολύ απ’ ό,τι οι υπήκοοί σου φοβούνται εσένα (Ξέρξη)». [Ηροδότου: «Ιστορίαι», Ζ΄]

Τι σήμαινε άραγε η ψήφος και πώς χρησιμοποιούνταν στην αρχαία Ελλάδα; Από πού προήλθε η έκφραση «τον μαύρισα», την οποία προτιμούν ακόμη και σήμερα ψηφοφόροι για να δείξουν την αποδοκιμασία τους για έναν υποψήφιο, και πώς γεννήθηκε η έκφραση «το έριξα δαγκωτό» από ψηφοφόρους που θέλουν να διατρανώσουν τη στήριξή τους σε συγκεκριμένο υποψήφιο; Τι ήταν τα σφαιρίδια με τα οποία ψήφιζαν οι Έλληνες μέχρι το 1926 που υιοθετήθηκε το ψηφοδέλτιο και ο σταυρός προτίμησης για την εκλογή των βουλευτών και για ποιους λόγους η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ, αφού κατήργησε τον σταυρό προτίμησης το 1982, τον επανέφερε αφήνοντας να γίνουν εκλογές με κατάλογο (λίστα) μόνο μια φορά, το 1985; Γνωρίζει ο ψηφοφόρος τις πραγματικές ικανότητες του υποψηφίου που σταυρώνει; Γνωρίζει αν είναι έντιμος και αποτελεσματικός; Μήπως ο λαός πλανάται πιστεύοντας ότι βάζει τον σταυρό, ενώ, όπως είχε πει ο αείμνηστος πρώην πρωθυπουργός Παναγιώτης Κανελλόπουλος, «του τον βάζουν»; Ο Γιώργος Νικητιάδης, με απλό και εύσχημο τρόπο, επιχειρηματολογεί υπέρ της κατάργησης του σταυρού προτίμησης. Εξηγεί με σαφήνεια τους λόγους και τις σκοπιμότητες που συντηρούν εδώ και χρόνια το σημερινό σύστημα εκλογής και το πελατειακό κράτος. Αντλώντας δεδομένα από εκλογικά συστήματα άλλων χωρών, προτείνει διαδικασίες για να ξεπεραστεί αυτή η παθογένεια του πολιτικού συστήματος της χώρας, που έχει εγκλωβίσει τόσο τους πολίτες όσο και τους βουλευτές σε μια ψευδαίσθηση δήθεν ελεύθερης και δημοκρατικής επιλογής.

Το χάος της κλιματικής κρίσης που ξεδιπλώνεται μπρος στα μάτια μας· η ψαλίδα ανάμεσα στους πλούσιους και στους φτωχούς που μεγαλώνει ολοένα· η έντονη πόλωση των κοινωνιών μας. Όλα αυτά είναι στοιχεία που δεν αφήνουν κανένα περιθώριο αμφιβολίας: δεν μπορούμε να συνεχίσουμε να ζούμε πλέον με τον ίδιο τρόπο. Το μοντέλο ευημερίας της Δύσης είναι ξεπερασμένο. Είναι επιτακτική ανάγκη, όπως επισημαίνει η παγκόσμια επιστημονική κοινότητα, να αλλάξουμε τον τρόπο σκέψης μας. Σε αυτό το βιβλίο η επιδραστική Γερμανίδα οικονομολόγος Μάγια Γκέπελ μάς καλεί να ξεπεράσουμε παγιωμένες αντιλήψεις μας και να βρούμε μηχανισμούς με τους οποίους θα αντιμετωπίσουμε ταυτόχρονα περισσότερα προβλήματα· μηχανισμούς, που ίσως θέσουν υπό αμφισβήτηση πολλές πεποιθήσεις, αλλά που θα μας επιτρέψουν, αντί ν’ απορρίπτουμε παθητικά και αντιδραστικά ένα δυσοίωνο μέλλον, να διαμορφώσουμε ενεργά ένα επιθυμητό. Οι παγκόσμιες κρίσεις στο περιβάλλον και στην κοινωνία δεν είναι απλές συμπτώσεις. Αποκαλύπτουν τον τρόπο με τον οποίο μεταχειριζόμαστε τους εαυτούς μας και τον πλανήτη στον οποίο κατοικούμε. Αν θέλουμε να υπερνικήσουμε αυτές τις κρίσεις, πρέπει να συνειδητοποιήσουμε τους κανόνες, με βάση τους οποίους χτίσαμε το οικονομικό μας σύστημα. Μόνο όταν τους κατανοήσουμε πλήρως, θα μπορέσουμε να τους αλλάξουμε – και να ξανακερδίσουμε την ελευθερία μας.

Η ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΙΝΑΙ ΓΙΑ ΤΑ ΣΚΟΥΠΙΔΙΑ Η ΝΕΑ ΤΑΞΗ ΠΡΑΓΜΑΤΩΝ ΑΠΑΙΤΕΙ ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Η ΔΡΑΣΗ -ΚΑΙ ΜΟΝΟ Η ΔΡΑΣΗ- ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΦΕΡΕΙ ΤΗΝ ΑΛΛΑΓΗ ΠΑΡΕ ΤΗΝ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΑ ΧΕΡΙΑ ΣΟΥ! ΑΝ ΑΛΛΑΞΟΥΜΕ ΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΜΑΣ, ΘΑ ΑΛΛΑΞΟΥΜΕ ΚΑΙ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ Τα πράγματα δεν πηγαίνουν έτσι όπως τα είχαμε σχεδιάσει. Το σύστημα καρκινοβατεί. Υποτίθεται ότι θα έφερνε ισορροπία και ευμάρεια. Κι αντί γι’ αυτό, αποδεικνύεται ότι είναι ικανό να καταστρέψει τα πάντα. Δεν μπορούμε πλέον να επιτρέψουμε στους αριβίστες πολιτικούς να ανταλλάσσουν τρισεκατομμύρια με απίστευτη ταχύτητα, ενώ τράπεζες και ολόκληρες χώρες καταρρέουν σχεδόν χωρίς προειδοποίηση. Δεν είναι δυνατόν να αφήσουμε να διευρύνεται το κενό μεταξύ των ολίγων πλουσίων, από τη μία πλευρά, και όλων των άλλων, από την άλλη. Χρειαζόμαστε κάτι άλλο, κάτι νέο. Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι εμείς, οι λαοί, μπορούμε να «επαναστατήσουμε» και να απαιτήσουμε όσα μας είχαν υποσχεθεί. Κι αυτή η επανάσταση θα πετύχει μόνο αν γίνει χωρίς ηγέτες…

Από τον Ιούνιο του 480 π.Χ. και μετά τη νίκη των Περσών στις Θερμοπύλες, μέχρι τον Αύγουστο του 479 π.Χ., δεκάδες χιλιάδες Αθηναίοι εγκατέλειψαν την πόλη τους. Αφήνοντας τα σπίτια και τους τάφους των προγόνων τους, τα γυναικόπαιδα και οι ηλικιωμένοι κατέφυγαν σε ασφαλή μέρη, ενώ όλοι οι μάχιμοι άντρες επιστρατεύτηκαν. Αυτή τη δύσκολη χρονιά, η πόλη κάηκε όχι μία αλλά δύο φορές. Ο Ρόμπερτ Γκάρλαντ εξετάζει πώς οι Αθηναίοι πήραν την απόφαση να εκκενώσουν την Αττική, και αναλύει τις συνέπειες, υλικές και ψυχολογικές, της επακόλουθης εισβολής. Εισάγει τους αναγνώστες στο ευρύτερο σκηνικό των Περσικών Πολέμων, περιλαμβανομένης της Μάχης του Μαραθώνα. Περιγράφει τα στάδια της εισβολής τόσο από την περσική όσο και από την ελληνική πλευρά και αναλύει την πολιορκία της Ακρόπολης, την ήττα των Περσών, πρώτα στη θάλασσα από τους συνασπισμένους Έλληνες, και, στη συνέχεια στην ξηρά, και, τελικά, την επιστροφή των Αθηναίων στον τόπο τους. Το βιβλίο Η ΑΘΗΝΑ ΣΤΙΣ ΦΛΟΓΕΣ θέτει ρωτήματα πιο επίκαιρα από ποτέ, καθώς αναφέρεται στα μέσα και στις δομές που είχαν στη διάθεσή τους οι πρόσφυγες καθ’ οδόν, συνδέοντας έτσι τον αρχαίο με τον σύγχρονο κόσμο, σε μια εποχή όπου στις ειδήσεις κυριαρχεί το δράμα πέντε εκατομμυρίων προσφύγων από τη Συρία.

Το βιβλίο Η Ιστορία με μια ματιά συγκεντρώνει όλες τις καθοριστικές στιγμές της παγκόσμιας νεότερης και σύγχρονης Ιστορίας σε έναν περιεκτικό τόμο. Σε κάθε σελίδα εξηγείται ένα ορόσημο μέσα από συνοπτικά κείμενα και εύληπτα σχεδιαγράμματα και γραφήματα, σαν ένα διακριτικό «σκονάκι» για να μάθετε όλα όσα χρειάζεται με μια ματιά. Από το δεύτερο κύμα του φεμινισμού ως τον Σταλινισμό, από την εφεύρεση του αυτοκινήτου ως τη μάχη του Βατερλό, τη Ρωσική και τη Βιομηχανική Επανάσταση, κάθε σημαντικό γεγονός, πρόσωπο ή κομβικό σημείο της ιστορικής πορείας της ανθρωπότητας τα τελευταία 500 χρόνια αποδίδεται μοναδικά. Ιδανική για όσους διψούν να μάθουν αλλά δεν έχουν πολύ χρόνο, αυτή η συλλογή μαθημάτων με τη βοήθεια πρωτότυπων γραφημάτων κάνει την Ιστορία ελκυστική και κατανοητή σε όλους.

Καμία άλλη περιοχή στον σημερινό κόσμο δεν είναι τόσο σημαντική όσο η Μέση Ανατολή, και κανένας λαός δεν είναι πιο παρεξηγημένος από τους Άραβες. Σε αυτό το αριστουργηματικό έργο διαχρονικής αξίας, ο έγκριτος ιστορικός της Οξφόρδης διηγείται την πραγματική ιστορία των αραβικών λαών, από την εξάπλωση του Ισλάμ μέχρι το Παλαιστινικό ζήτημα, από τον προφήτη Μωάμεθ μέχρι τον Μουαμάρ Καντάφι. Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΑΡΑΒΙΚΟΥ ΚΟΣΜΟΥ αποτελεί μια μαρτυρία για την πλούσια πνευματική, πολιτική και πολιτιστική κληρονομιά αυτού του ξεχωριστού πολιτισμού μέσα από δεκατρείς αιώνες πολέμου και ειρήνης, αλλά και μέσα από τη θρησκεία, που έχει βαρύνοντα ρόλο. Προς τούτοις, ο συγγραφέας αφήνει τον αναγνώστη να φανταστεί το μέλλον της Μέσης Ανατολής, γης προ αιώνων αμφισβητούμενης, στην οποία έζησαν λαοί ένδοξοι, με πανάρχαια ιστορία.